فعالیت ۱-۱۰ فصل اول فیزیک دهم
در حسگر کیسه هوای برخی از خودروها از یک خازن استفاده می‌شود. درباره‌ی چگونگی عملکرد این حسگرها تحقیق کنید و نتیجه‌ی آن را به کلاس گزارش دهید.
پاسخ تشریحی و گام به گام فعالیت ۱-۱۰ فصل اول فیزیک دهم
کیسه‌های هوا (ایربگ) یکی از مهم‌ترین سیستم‌های ایمنی در خودروها هستند و عملکرد سریع آن‌ها به استفاده هوشمندانه از فیزیک، به‌خصوص حسگرهای خازنی، وابسته است. 🚗
---
## حسگر خازنی کیسه هوا
در برخی از خودروها، برای تشخیص تصادف و تعیین شدت آن از **حسگرهای خازنی شتاب‌سنج** (Capacitive Accelerometers) استفاده می‌شود.
### ۱. ساختار حسگر (مفهوم خازنی)
* حسگر یک **خازن تخت بسیار کوچک** است. صفحات خازن شامل دو الکترود است که یکی **ثابت** و دیگری **متحرک** است. فاصله‌ی بین این دو صفحه، دی‌الکتریک هوا یا یک ماده‌ی عایق است.
* **ظرفیت خازن** از رابطه‌ی $C = \varepsilon \frac{A}{d}$ به دست می‌آید، که در آن $d$ فاصله‌ی بین صفحات است.
### ۲. عملکرد در هنگام تصادف
* **شتاب منفی ناگهانی:** هنگامی که خودرو به شدت ترمز یا با مانعی برخورد می‌کند، شتاب منفی (کاهش سریع تندی) ایجاد می‌شود.
* **تغییر فاصله‌ی صفحات:** این شتاب ناگهانی باعث می‌شود که **صفحه‌ی متحرک** حسگر جابه‌جا شده و **فاصله‌ی بین دو صفحه** $(d)$ **تغییر** کند.
* **تغییر ظرفیت:** با تغییر $d$، **ظرفیت خازن** $(C)$ حسگر **تغییر** می‌کند (اگر $d$ کم شود، $C$ زیاد می‌شود و بالعکس).
### ۳. فعال‌سازی سیستم
* مدار الکترونیکی خودرو به طور پیوسته **ظرفیت** این حسگر خازنی را اندازه‌گیری می‌کند.
* هنگامی که ظرفیت اندازه‌گیری‌شده (و در نتیجه شتاب) از یک **حد آستانه** (Threshold) فراتر رود، سیستم تشخیص می‌دهد که تصادف جدی رخ داده است.
* این سیگنال باعث فعال شدن سریع **مدار آتش** (Ignition Circuit) شده و در نهایت واکنش شیمیایی برای پر شدن فوری کیسه‌ی هوا آغاز می‌شود.
**نتیجه:** خازن در اینجا به عنوان یک **مبدل** عمل می‌کند؛ شتاب مکانیکی را به تغییر قابل اندازه‌گیری در یک کمیت الکتریکی (ظرفیت) تبدیل می‌کند تا سیستم ایمنی در کسری از ثانیه تصمیم بگیرد و جان سرنشینان را نجات دهد. ⏱️
