متن درس چهارم
الدَّرْسُ الرَّابِعُ
آدابُ الْكَلامِ
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قولوا قَوْلاً سَدِيداً الأحزاب : ٧٠
لِلْكَلامِ آدابٌ يَجِبُ عَلَى الْمُتَكَلِّمِ أَن يَعْمَلَ بِها وَ يَدْعُوَ الْمُخاطَبينَ بِكَلامٍ جَمِيلٍ إِلَى الْعَمَلِ الصَّالِحِ، وَ أَن لا يُجَادِلَهُم بِتَعَنَّتِ.
ادْعُ إِلى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ النحل : ١٢٥
وَ يَجِبُ أَنْ يَكُونَ الْقَائِلُ عَامِلاً بِما يَقُولُ، حَتَّى يُغَيِّرَ سُلوكَهُم، لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ (الصف: ٢)
وَ يَجِبُ أَنْ يُسَلِّمَ قَبْلَ التَّكَلُّمِ «السَّلامُ قَبْلَ الْكَلامِ» الإمامُ الصَّادِقُ ،
كَما يَجِبُ أَن يَكُونَ كَلامُهُ لَيْناً وَ أنْ يكونَ عَلَى قَدرِ عُقولِ الْمُسْتَمِعِينَ، لِكَي يُقْنِعَهُم وَ يَكْسِبَ مَوَدَّتَهُم «كَلَّمِ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِم.» رَسُولُ اللهِ
وَ عَوَّدْ لِسَانَكَ لينَ الْكَلامِ.» الإمامُ عَلَيَّ
وَ عَلَيْهِ أَن لا يَتَكَلَّمَ فِي مَا لَيْسَ لَهُ بِهِ عِلْمٌ وَلا تَقْفُ مَا لَيسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ (الإسراء : ٣٦)
وَ عَلَيْهِ أَن لا يَتَدَخَلَ فِي مَوضُوعٍ يُعَرِّضُ نَفْسَهُ لِلنُّهَمِ؛ «اتَّقُوا مَواضِعَ التَّهَمِ.» رَسُولُ اللهِ
الْمُتَكَلِّمُ يُعْرَفُ بِكَلامِهِ. «تَكَلَّمُوا تُعْرَفوا ، فَإِنَّ الْمَرْءَ مَخْلُو تَحْتَ لِسَانِهِ.» الإمامُ عَلَيَّ
فِي بَعْضِ الْأَوْقاتِ قُدرَةُ الْكَلَامِ أَقوى مِنَ السلاح. «رُبَّ كَلامٍ كَالْحُسَامِ.» الْإِمَامُ عَلَيَّ
وَ رُبَّ كَلَامٍ يَجْلِبُ لَكَ الْمَشَاكِلَ. «فَكَّرْ ثُمَّ تَكَلَّمْ تَسْلَمْ مِنَ الزَّلَلِ.» الْإِمَامُ عَلَيَّ
يَجِبُ عَلَى الْإِنسان الاجْتِنابُ عَنْ ذِكْرِ الْأَقوالِ الَّتِي فِيهَا احْتِمَالُ الْكِذَّبِ. «لا تُحَدِّثْ بِما تَخافُ تَكْذِيبَهُ.» الإمامُ عَلَيَّ
طُوبَى لِمَنْ لا يَخافُ النَّاسُ مِنْ لِسانِهِ. «مَنْ خَافَ النَّاسُ مِنْ لِسانِهِ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ» رَسُولُ اللَّهِ ﷺ
وَ مِنْ آدابِ الْكَلامِ قِلْتُهُ، «خَيْرُ الْكَلامِ ما قَلَّ وَ دَلَّ» الإمامُ عَلَيَّ
وَقَفَ رَجُلٌ جَمِيلُ الْمَظهَرِ أَمامَ سُقراط يَفْتَخِرُ بِمَلابِسِهِ وَ بِمَظْهَرِهِ، فَقَالَ لَهُ سُقراط : تَكَلَّمْ حَتَّى أَراكَ.
پاسخ و معنی متن درس چهارم درس چهارم عربی یازدهم
این درس با عنوان **«آداب الكلام»** (آداب سخن گفتن) به بررسی اصول اخلاقی و رفتاری در ارتباطات کلامی از دیدگاه قرآن و احادیث ائمه (ع) می‌پردازد.
## اصول آداب سخن گفتن
1. **سخن استوار و با عمل:**
* **قرآن:** ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا کنید و **سخنی درست و استوار** بگویید .
* **توضیح:** بر گوینده واجب است که به آنچه می‌گوید **عمل کند**. چرا چیزی می‌گویید که خودتان انجام نمی‌دهید؟
2. **دعوت به نیکی با حکمت:**
* **قرآن:** به سوی راه پروردگارت با **حکمت** و **اندرز نیکو** فرا بخوان، و با آنان به شیوه‌ای که **بهتر** است، **مجادله کن** .
* **نکته:** لازم است که شخص با **سرسختی** مجادله نکند و مخاطبان را با سخن زیبا به کار صالح دعوت کند.
3. **نرمی کلام و تناسب با عقل مخاطب:**
* واجب است که سخن، **نرم** باشد و بر اساس **اندازهٔ عقل شنوندگان** باشد تا آنان را **قانع** کند و **دوستی‌شان** را جلب کند .
* **پیامبر (ص):** «با مردم به **اندازهٔ عقلشان** سخن بگو» .
* **امام علی (ع):** «زبانت را به **نرمی کلام** عادت بده».
4. **پرهیز از سخنان بی‌علم و تهمت‌آور:**
* **قرآن:** و از چیزی که به آن علم نداری، **پیروی نکن** .
* باید از **دخالت** در موضوعی که خود را در معرض **تهمتها** قرار می‌دهد، **خودداری کرد** .
* **پیامبر (ص):** «از **جاهای تهمت** **بپرهیزید**».
5. **سلام قبل از کلام:**
* واجب است که قبل از سخن گفتن **سلام** کند .
* **امام صادق (ع):** «**سلام قبل از کلام** است».
6. **اهمیت سخن و کم‌گویی:**
* **شناخت گوینده:** متکلم با سخنش **شناخته می‌شود**.
* **امام علی (ع):** «**سخن بگویید تا شناخته شوید**؛ زیرا که انسان **زیر زبانش پنهان** است» .
* **امام علی (ع):** «**فکر کن سپس سخن بگو** تا از **لغزش** سالم بمانی» .
* **امام علی (ع):** «به آنچه می‌ترسی تکذیب شود، **سخن مگو**» .
* **بدترین زبان:** «**خوشا به حال** کسی که مردم از زبانش نمی‌ترسند». «کسی که مردم از زبانش بترسند، **اهل آتش** است» .
* **بهترین کلام:** «**بهترین سخن آن است که کم باشد و راهنمایی کند**».
7. **داستان سقراط:**
* مردی خوش‌ظاهر نزد سقراط ایستاد و به لباس و ظاهرش **افتخار** می‌کرد. سقراط به او گفت: «**سخن بگو تا تو را ببینم**».
---
واژه نامه
الْمُعْجَمِ
كَلَّمَ: سخن گفت = حَدَّثَ، تَكَلَّمَ (مضارع: يُكَلِّمُ)
أدْعُ: فرا بخوان (دعا، يدعو)
لا تُحَدِّثْ: سخن نگو (حَدَّثَ، يُحَدِّثُ)
أَنْ لا يَتَدَخَّلَ: که دخالت نکند (تَدَخَلَ ، يَتَدَخَلُ)
لا تَقْفُ: پیروی نکن (قفا، يَقْفو)
لِكَي يُقْنِعَ: تا قانع کند (أَقْنَعَ، يُقْنِعُ)
تُهَم: تهمتها «مفرد: تهمة» - زَلَل: لغزش
لين: نرم / خشن
سديد: درست و استوار
لين: نرمی # خشونة
طُوبَى لِـ: خوشا به حال
مَخْبُوء: پنهان - خفي
عَوَّدَ: عادت داد (مضارع: يُعَوِّد)
يُعَرِّضُ: در معرض میگذارد (ماضی: عَرَّضَ)
قِلَّة: کمی # كَثْرَة
پاسخ و معنی واژه نامه درس چهارم عربی یازدهم
این واژه‌نامه شامل اصطلاحات کلیدی و واژگانی است که در بحث **«آدابُ الْكَلامِ»** به کار رفته‌اند و بر اهمیت سخن درست و نیکو تأکید دارند.
| کلمهٔ عربی | معنی فارسی | نوع کلمه و توضیحات |
| :---: | :---: | :--- |
| **كَلَّمَ** | سخن گفت | فعل ماضی (باب تفعیل)، مترادف حَدَّثَ، تَكَلَّمَ |
| **أدْعُ** | فرا بخوان | فعل امر (از ریشهٔ دعا، يدعو) |
| **لا تُحَدِّثْ** | سخن نگو | فعل نهی (از ریشهٔ حَدَّثَ، يُحَدِّثُ) |
| **أَنْ لا يَتَدَخَّلَ** | که دخالت نکند | فعل مضارع منصوب (از ریشهٔ تَدَخَلَ، يَتَدَخَلُ) |
| **لا تَقْفُ** | پیروی نکن | فعل نهی (از ریشهٔ قَفَا، يَقْفو) |
| **لِكَي يُقْنِعَ** | تا قانع کند | حرف ناصبه + فعل مضارع منصوب (از ریشهٔ أَقْنَعَ، يُقْنِعُ) |
| **تُهَم** | تهمتها | اسم جمع (مفرد آن **تُهمَة**)، زَلَل: لغزش |
| **لَيِّن** | نرم | صفت، متضاد **خَشِن** |
| **سَدِيد** | درست و استوار | صفت |
| **لِين** | نرمی | اسم، متضاد **خُشُونَة** |
| **طُوبَى لِـ** | خوشا به حال | عبارت تعجبی/دعایی |
| **مَخْبُوء** | پنهان | اسم مفعول، مترادف **خَفِيّ** |
| **عَوَّدَ** | عادت داد | فعل ماضی (باب تفعیل) |
| **يُعَرِّضُ** | در معرض میگذارد | فعل مضارع (از ریشهٔ عَرَّضَ) |
| **قِلَّة** | کمی | اسم، متضاد **كَثْرَة** |
---
