التَّمْرِينُ الْأَوَّلُ
التَّمْرِينُ الْأَوَّلُ : اِبْحَثْ عَنْ كَلِمَةٍ مُنَاسِبَةٍ لِلتَّوضيحات التاليَةِ فِي مُعْجَمِ الدَّرْسِ.
١- صَبِيٌّ قَبْلَ سِنَّ الْبُلوغ.
٢- جَعَلَهُ حُرّاً وَ أَخْرَجَهُ مِنَ الْعُبُودِيَّةِ.
٣- الرَّجُلُ أَوِ الْمَرْأَةُ الْكَبِيرَةُ فِي السِّنِّ.
٤- قِطْعَةٌ مِنْ قُماشِ يُلْبَسُ فَوْقَ الْمَلَابِسِ، كَالْعَبَاءَةِ.
٥- ثَمَرَةٌ قِشْرُها صُلْبٌ وَ غَيْرُ صَالِحٍ لِلْأَكْلِ، يُكْسَرُ لِتَناوُلِها.
پاسخ و معنی تمرین اول درس سوم دوازدهم انسانی
این تمرین بر واژگان کلیدی درس تمرکز دارد و شما باید کلمهٔ مناسب از لغت‌نامه را برای هر تعریف پیدا کنید.
### حل گام به گام تمرین اول
**1. صَبِيٌّ قَبْلَ سِنَّ الْبُلوغ.**
* **ترجمه:** پسری قبل از سن بلوغ.
* **پاسخ:** **الْيَافِعُ** (جوان کم‌سال) یا **الْأَمْرَدُ** (نوجوان برنا) یا **الصَّبِيُّ** (کودک) می‌توانند باشند. با توجه به متن درس، **الْيَافِعُ** و **الْأَمْرَدُ** که در دعای شیماء آمده‌اند، مناسب‌ترند.
* **انتخاب:** **الْيَافِعُ** / **الْأَمْرَدُ**
**2. جَعَلَهُ حُرّاً وَ أَخْرَجَهُ مِنَ الْعُبُودِيَّةِ.**
* **ترجمه:** او را آزاد ساخت و از بندگی خارج کرد.
* **پاسخ:** **أَعْتَقَ** (آزاد کرد)
**3. الرَّجُلُ أَوِ الْمَرْأَةُ الْكَبِيرَةُ فِي السِّنِّ.**
* **ترجمه:** مرد یا زن بزرگ‌سال.
* **پاسخ:** **الْعَجُوزُ** (پیرمرد/پیرزن) یا **الشَّيْخُ** (پیرمرد/پیشوا)
**4. قِطْعَةٌ مِنْ قُماشِ يُلْبَسُ فَوْقَ الْمَلَابِسِ، كَالْعَبَاءَةِ.**
* **ترجمه:** تکه‌ای پارچه که روی لباس‌ها پوشیده می‌شود، مانند عبا.
* **پاسخ:** **الرِّدَاءُ** (روپوش)
**5. ثَمَرَةٌ قِشْرُها صُلْبٌ وَ غَيْرُ صَالِحٍ لِلْأَكْلِ، يُكْسَرُ لِتَناوُلِها.**
* **ترجمه:** میوه‌ای که پوستش سخت است و برای خوردن مناسب نیست، برای خوردن باید شکسته شود.
* **پاسخ:** **الْجَوْزُ** (گردو)
| شماره | کلمهٔ مناسب |
| :--- | :--- |
| ۱ | **الْيَافِعُ / الْأَمْرَدُ** |
| ۲ | **أَعْتَقَ** |
| ۳ | **الْعَجُوزُ / الشَّيْخُ** |
| ٤ | **الرِّدَاءُ** |
| ٥ | **الْجَوْزُ** |
التَّمْرِينُ الثَّاني
التَّمْرِينُ الثَّاني : اِقْرَأ النَّصَّ التالي ؛ ثُمَّ عَيِّنْ تَرْجَمَةَ الْكَلِمَاتِ الْحَمْراءِ.
دَخَلَ رَسُولُ اللهِ في مَسْجِدٍ. كانَ فِي الْمَسْجِدِ جَمَاعَتانِ.
جَمَاعَةُ يَتَفَقَّهُونَ ، وَجَمَاعَةُ يَدْعُونَ اللهَ وَيَسْأَلُونَهُ.
فَقالَ: كِلَا الْجَمَاعَتَيْنِ إِلى خَيْرٍ. أَمَا هُؤلاءِ فَيَدْعُونَ اللَّهَ؛
وَأَمَّا هُؤلاءِ فَيَتَعَلَّمُونَ وَيُفَقَّهُونَ الْجَاهِلَ هؤلاءِ أَفْضَلُ بِالتَّعْلِيمِ أُرْسِلْتُ.
ثُمَّ قَعَدَ مَعَهُم.
**بخش دوم: وَ الْآنَ أَجِبْ عَمَّا يَلِي حَسَبَ النَّصُ.**
١- لِماذا جَاءَتْ كَلِمَةٌ مَسْجِدٍ» في الْمَرَّةِ الْأُولَى بِدونِ أَل وَ فِي الْمَرَّةِ الثَّانِيَةِ مَعَ أَل؟
٢- ما هُوَ نَوْعُ هَذِهِ الْكَلِمَاتِ؟ (التعليم / الجاهل / الْأَفْضَل)
٣- اكْتُبْ نَوْعَ هَذَينِ الْفِعْلَينِ وَ صِيغَتَهُما وَ بَابَهُما. (يَتَفَقَّهُونَ / أُرْسِلْتُ)
٤- أَعْرِبِ الْكَلِمَاتِ الَّتِي تَحْتَهَا خَطَّ: (الله / الله / خَيْرٍ / الْجَاهِلَ / أَفْضَلُ)
٥- أكْتُبْ مُتَرادِفَ «جَلَسَ» و «بُعِثْتُ» وَ «أَحْسَنُ» فِي النَّص.
٦- أَكْتُبْ جَمْعَ التَّكسيرِ لِهَذِهِ الْأَسماءِ: «رسول» و «جاهل» و «أَفضَل» و «تعليم».
پاسخ و معنی تمرین دوم درس سوم دوازدهم انسانی
این تمرین شامل یک روایت ارزشمند دربارهٔ برتری علم بر عبادت محض است و سپس شامل نکات گرامری مهمی است.
### ترجمهٔ کلمات کلیدی
* **يَتَفَقَّهُونَ:** دانش فرا می‌گرفتند (دانا می‌شدند).
* **يَدْعُونَ:** دعا می‌کردند.
* **وَيَسْأَلُونَهُ:** و از او درخواست می‌کردند.
* **يُفَقَّهُونَ:** دانا می‌کنند، دانش می‌آموزند.
* **أَفْضَلُ:** برترند.
* **أُرْسِلْتُ:** برانگیخته شده‌ام.
* **قَعَدَ:** نشست.
---
## تحلیل و پاسخ به سؤالات
**1. لِماذا جَاءَتْ كَلِمَةٌ مَسْجِدٍ» في الْمَرَّةِ الْأُولَى بِدونِ أَل وَ فِي الْمَرَّةِ الثَّانِيَةِ مَعَ أَل؟**
* **پاسخ:** در بار اول (دَخَلَ رَسُولُ اللهِ فِي **مَسْجِدٍ**)، کلمهٔ **مَسْجِدٍ** نکره است؛ یعنی منظور "یک مسجدی" (ناشناس) است. اما در بار دوم (كانَ فِي **الْمَسْجِدِ** جَمَاعَتانِ)، کلمهٔ **الْمَسْجِدِ** معرفه به "ال" است؛ زیرا منظور "همان مسجدی" است که پیامبر (ص) در بار اول وارد آن شده بود.
**2. ما هُوَ نَوْعُ هَذِهِ الْكَلِمَاتِ؟**
* **التعليم:** **مصدر** (فعل: عَلَّمَ، باب: تفعیل)
* **الجاهل:** **اسم فاعل** (فعل: جَهِلَ)
* **الْأَفْضَل:** **اسم تفضیل** (بر وزن أَفْعَل)
**3. اكْتُبْ نَوْعَ هَذَينِ الْفِعْلَينِ وَ صِيغَتَهُما وَ بَابَهُما.**
| فعل | نوع | صیغه | باب |
| :--- | :--- | :--- | :--- |
| **يَتَفَقَّهُونَ** | مضارع | جمع مذکر غائب | **تَفَعُّل** (تَفَقَّهَ) |
| **أُرْسِلْتُ** | ماضی مجهول | مفرد متکلم وحده | **إفْعال** (أَرسَلَ) |
**4. أَعْرِبِ الْكَلِمَاتِ الَّتِي تَحْتَهَا خَطَّ: (الله / الله / خَيْرٍ / الْجَاهِلَ / أَفْضَلُ)**
| کلمه | نقش و اعراب |
| :--- | :--- |
| **الله** (در يَدْعُونَ اللهَ) | **مفعول به** و **منصوب** به فتحه |
| **الله** (در يَدْعُونَ اللَّهَ) | **مفعول به** و **منصوب** به فتحه |
| **خَيْرٍ** | **اسم مجرور** به کسره (چون بعد از حرف جر **إِلَى** آمده) |
| **الْجَاهِلَ** | **مفعول به** و **منصوب** به فتحه (برای فعل يُفَقَّهُونَ) |
| **أَفْضَلُ** | **خبر** و **مرفوع** به ضمه (برای مبتدای هؤلاء) |
**5. أكْتُبْ مُتَرادِفَ «جَلَسَ» و «بُعِثْتُ» وَ «أَحْسَنُ» فِي النَّص.**
* **جَلَسَ:** **قَعَدَ** (نشست)
* **بُعِثْتُ:** **أُرْسِلْتُ** (برانگیخته شدم)
* **أَحْسَنُ:** **أَفْضَلُ** (بهتر/برتر)
**6. أَكْتُبْ جَمْعَ التَّكسيرِ لِهَذِهِ الْأَسماءِ: «رسول» و «جاهل» و «أَفضَل» و «تعليم».**
* **رسول:** **رُسُل**
* **جاهل:** **جُهّال** (یا **جَهَلَة**)
* **أَفضَل:** **أَفاضِل**
* **تعليم:** (جمع مکسر ندارد؛ مصدر است) (جمع سالم آن تعلیمات است).
