متن درس دوم
الدَّرْسُ الثاني
الْوَجْهُ النَّافِعُ، وَالْوَجْهُ الْمُضِرُّ
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنا لا نُضيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً الكَهْف : ٣٠
في عامِ أَلْفٍ وَ ثَمَانِمِئَةٍ وَ ثَلاثَةٍ وَ ثَلاثينَ وُلِدَ في مَمْلَكَةِ السُّوَيد» صَبِيٌّ سُمِّيَ «أَلْفرد نوبل».
كَانَ والِدُهُ قَدْ أَقامَ مَصْنَعاً لِصِناعَةِ مَادَّةِ «النيتروغليسرين» السَّائِلِ السريع الانْفِجَارِ، وَلَوْ بِالْحَرَارَةِ الْقَلِيلَةِ.
اهْتَمَّ أَلْفِرِد مُنْذُ صِغَرِهِ بِهَذِهِ الْمَادَّةِ، وَ عَمِلَ عَلَى تَطويرها مُجِداً ، لِيَمْنَعَ انْفِجَارَها.
بَنى مُخْتَبَراً صغيراً لِيُجْرِيَ فِيهِ تَجارِبَهُ، وَلَكِنْ مَعَ الْأَسَفِ انْفَجَرَ الْمُخْتَبَرُ وَ انْهَدَمَ عَلَى رَأْسِ أَخِيهِ الْأَصْغَرِ وَ قَتَلَهُ.
هَذِهِ الْحَادِثَةُ لَمْ تُضْعِفُ عَزْمَهُ، فَقَدْ وَاصَلَ عَمَلَهُ دؤوباً ، حَتَّى اسْتَطَاعَ أَنْ يَخْتَرِعَ مادَّةَ «الديناميت» التي لا تَنْفَجِرُ إِلَّا بِإِرادَةِ الْإِنسان.
بَعْدَ أَنِ اخْتَرَعَ الدِّيناميتَ، أَقْبَلَ عَلَى شِرائِهِ رُؤَسَاءُ شَرِكاتِ الْبِناءِ وَالْمَناجِمِ وَ الْقُوَّاتُ الْمُسَلَّحَةُ وَ هُم مُشتاقونَ لِاسْتِخْدامِهِ، فَانْتَشَرَ الدِّيناميت في جميع أنحاء العالم.
قامَ أَلْفِرِد بِإِنشَاءِ عَشَراتِ الْمَصانِعِ وَ الْمَعامِلِ فِي عِشْرِينَ دَوْلَةً، وَ كَسَبَ مِنْ ذَلِكَ ثَرَوَةً كَبِيرَةً جِدًا حَتَّى أَصْبَحَ مِنْ أَغْنى أَغنياءِ الْعَالَمِ.
فَقَدِ اسْتَفادَ الْإِنسانُ مِنْ هَذِهِ الْمَادَّةِ، وَ سَهَّلَ أَعمالَهُ الصَّعْبَةَ فِي حَفْرِ الْأَنفَاقِ وَ شَقِّ الْقَنَواتِ وَ إِنشَاءِ الطُّرُقِ وَ حَفْرِ الْمَناجِمِ وَ تَحْوِيلِ الْجِبَالِ وَ التَّلَالِ إِلَى سُهُولٍ صالحة للزراعة.
وَ مِنَ الْأَعْمالِ الْعَظِيمَةِ الَّتِي تَمَّتْ بِواسِطَةِ هَذِهِ الْمَادَّةِ تَفْجِيرُ الْأَرْضِ فِي قَناةِ «بَنَما» بمقدارٍ مِنَ الدِّيناميتِ بَلَغَ أَرْبَعِينَ طُنَّاً.
وَ بَعْدَ أَنِ اخْتَرَعَ نوبل الديناميت، اِزْدَادَتِ الْحُروبُ وَ كَثُرَتْ أَدَواتُ الْقَتْلِ وَ التَّخْرِيبِ بِهَذِهِ الْمَادَّةِ، وَ إِنْ كَانَ غَرَضُهُ مِنِ اخْتِرَاعِهِ مُسَاعَدَةَ الْإِنسانِ فِي مَجالِ الإعمار و البناء.
نَشَرَتْ إِحْدَى الصُّحُفِ الْفَرَنسيَّةِ عِنْدَ مَوْتِ أَخِيهِ الْآخَرِ عُنواناً خَطَأً:
مات ألفرد نوبل تاجِرُ الْمَوتِ الَّذِي أَصْبَحَ غَنيّاً مِنْ خِلالِ إِيجَادِ طُرُقٍ لِقَتْلِ الْمَزِيدِ مِنَ النَّاسِ».
شَعَرَ نوبِل بِالذَّنْبِ وَ بِخَيْبَةِ الْأَمَلِ مِنْ هَذَا الْعُنوانِ، وَ بَقِيَ حَزيناً وَ خافَ أَنْ يَذْكُرَهُ النَّاسُ بِالسُّوءِ بَعْدَ مَوتِهِ.
لِذلِكَ فَقَدْ بَنى مُؤَسَّسَةً لِمَنْحِ الْجَوَائِنِ الشَّهِيرَةِ بِاسْمِ «جائزة نوبل». وَ مَنَحَ ثَرْوَتَهُ لِشِراءِ الْجَوائِزِ الذَّهَبِيَّةِ لِكَي يُصَحِّحَ خَطَأَهُ.
تُمْنَحُ هَذِهِ الْجَائِزَةُ فِي كُلِّ سَنَةٍ إِلى مَنْ يُفيدُ الْبَشَرِيَّةَ فِي مَجالاتٍ حَدَّدَهَا، وَ هي مجالاتُ السَّلامِ وَ الكيمياء والفيزياء وَ الطَّبِّ وَ الْأَدَبِ و .....
وَلَكِنْ هَلْ تُعْطَى الْجَوَائِزُ الْيَومَ لِمَنْ هُوَ أَهْلٌ لِذلِكَ ؟!!
لِكُلِّ اخْتِرَاعِ عِلْمي وَ ابْتِكَارِ فِي التَّقْنِيَّةِ وَجْهَانِ: وَجْهُ نَافِعٌ، وَ وَجْهٌ مُضِرٌّ.
وَ عَلَى الْإِنسانِ الْعَاقِلِ أَنْ يَسْتَفِيدَ مِنَ الْوَجْهِ النَّافِعِ.
پاسخ و معنی متن درس دوم دوازدهم انسانی
سلام به شما دانش‌آموزان کوشا! درس دوم دربارهٔ زندگی **آلفرد نوبل** و اختراع دینامیت است که دو روی سکهٔ هر فناوری را نشان می‌دهد: **سودمند** و **زیان‌آور**. بیایید متن جذاب درس را بخش به بخش بررسی کنیم.
### ۱. تولد و اختراع دینامیت
* **آیهٔ آغازین:** إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنا لا نُضيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً
* **ترجمه:** بی گمان ما پاداش کسی را که نیکوکاری کرده است، تباه نمی‌کنیم.
* **زندگی آلفرد نوبل:** آلفرد نوبل در سال ۱۸۳۳ میلادی در کشور **سوئد** متولد شد. پدرش کارخانه‌ای برای تولید مادهٔ مایع و سریع‌الانفجار **نیتروگلیسیرین** (حتی با کمی گرما) تأسیس کرده بود.
* **انگیزهٔ اختراع:** آلفرد از کودکی به این ماده علاقه‌مند شد و با تلاش فراوان برای **بهینه‌سازی** آن کار کرد تا از انفجار ناگهانی‌اش جلوگیری کند.
* **حادثهٔ تلخ:** او آزمایشگاه کوچکی ساخت، اما متأسفانه آزمایشگاه منفجر شد و بر سر **برادر کوچکش** ویران گشت و او را کُشت.
* **دینامیت:** این حادثه عزم آلفرد را سست نکرد. او کار خود را با **پشتکار** ادامه داد تا اینکه توانست مادهٔ **دینامیت** را اختراع کند که فقط با ارادهٔ انسان منفجر می‌شود.
### ۲. روی مفید و مضر دینامیت
* **کسب ثروت:** پس از اختراع دینامیت، رؤسای شرکت‌های **ساخت‌وساز**، **معادن** و **نیروهای مسلح** (قوات مسلحه) مشتاقانه به خرید آن روی آوردند و دینامیت در سراسر جهان منتشر شد. آلفرد با تأسیس ده‌ها کارخانه و کارگاه در **بیست کشور**، ثروت هنگفتی به دست آورد و به یکی از ثروتمندترین افراد جهان تبدیل شد.
* **روی سودمند (الْوَجْهُ النَّافِعُ):** انسان از دینامیت در کارهای دشواری مانند **حفر تونلها** (الأنفاق)، **شکافتن کانالها** (القنوات)، ساختن جاده‌ها، حفر معادن و تبدیل کوه‌ها و تپه‌ها به دشت‌های قابل کشت بهره برد. برای مثال، در کانال **پاناما** (بَنَما)، ۴۰ تُن دینامیت برای منفجر کردن زمین به کار رفت.
* **روی زیان‌آور (الْوَجْهُ الْمُضِرُّ):** با وجود اینکه هدف نوبل کمک به انسان در زمینهٔ **آبادانی و ساخت‌وساز** (الإعمار و البناء) بود، اما پس از اختراع دینامیت، **جنگ‌ها افزایش یافت** و ابزارهای کشتار و تخریب به واسطهٔ این ماده زیاد شد.
### ۳. جایزهٔ نوبل
* **لقب ناخوشایند:** پس از مرگ یکی دیگر از برادران آلفرد، یک روزنامهٔ فرانسوی به اشتباه تیتر زد: **«آلفرد نوبل، تاجر مرگ، که از طریق پیدا کردن راه‌هایی برای کُشتن افراد بیشتری، ثروتمند شد، مُرد»**.
* **تغییر مسیر:** نوبل از این تیتر احساس **گناه** و **ناامیدی** کرد و ترسید که مردم پس از مرگ او را به بدی یاد کنند. بنابراین، او برای **تصحیح اشتباهش**، مؤسسه‌ای برای اعطای جوایز معروف به **«جایزهٔ نوبل»** تأسیس کرد و ثروت خود را برای خرید جوایز طلایی اهدا کرد.
* **اهداف جایزه:** این جایزه هر سال به کسی اهدا می‌شود که در زمینه‌های مشخص‌شده مانند **صلح، شیمی، فیزیک، پزشکی و ادبیات**، به بشریت سود برساند.
* **نتیجه‌گیری درس:** هر اختراع علمی و ابداع در **فناوری** (التَّقْنِيَّةِ) **دو روی** دارد: یکی سودمند و دیگری زیان‌آور. بر عهدهٔ انسان **عاقل** است که از **روی سودمند** آن بهره ببرد.
واژگان درس
الْمُعْجَمِ
أجرى : اجرا کرد (مضارع: يُجري) التقنية : فناوری (تکنیک)
الصبي : کودک ، پسر (جمع: الصبيان)
ليجري : تا اجرا کند
أَضْعَفَ : ضعیف کرد
التلال : تپه ها «مفرد: التل»
تم - : انجام شد ، کامل شد (مضارع: يتم)
صحح : تصحیح کرد
الإعمار : آباد کردن أَعْمَرَ، يُعْمِرُ)
الطن : تُن «جمع: الْأَطنان»
أفاد : سود رساند (مضارع: يُفيد) جُلْبُ شَعيرة : پوست جویی
الفرنسية : زبان فرانسوی
أَقْبَلَ عَلَى : به ... روی آورد
الأنحاء : سمت ها، سوها «مفرد: النَّحْو»
حَدَّدَ : مشخص کرد
الفيزياء : فیزیک
خَيْبَةُ الأَمل : نا اميدى - الرجاء
قناةُ بَنَما : کانال پاناما
الأنفاق : تونلها «مفرد: النَّفَق»
السويد : سوئد
انْهَدَمَ : ویران شد
الدؤوب : با پشتکار
القنوات : کانالها «مفرد: القناة»
كَسَبَ - : به دست آورد
سَهَّلَ : آسان کرد + صَعْبَ
المجال : زمینه «جمع: المجالات»
اهتم : اهتمام ورزید (مضارع: يَهْتَمُ)
السهول : دشتها «مفرد: السَّهْل الْمَناجم : معادن «مفرد: الْمَنْجَم»
الأهل : شايسته
الشعير : جو
نَشَرَ : پخش کرد
التحویل : دگرگونی
الشَّقَ : شکافتن (شَقَّ، يَشُقُّ)
التطوير : بهینه سازی
الصَّالِحَةُ للزراعة : قابل كشت
پاسخ و معنی واژگان درس دوم دوازدهم انسانی
دانش‌آموزان عزیز، درک واژگان جدید کلید فهم مطالب درسی است. در این بخش، کلمات مهم درس دوم را همراه با معنی و توضیحات اضافی مرور می‌کنیم:
| کلمهٔ عربی | معنی فارسی | جمع یا مشتقات | توضیح تکمیلی |
| :--- | :--- | :--- | :--- |
| **الصبي** | کودک، پسر | جمع: **الصبيان** | |
| **أجرى** | اجرا کرد | مضارع: **يُجري** | مصدر: **إجراء** |
| **ليجري** | تا اجرا کند | - | حرف نصب "لـِ" بر سر مضارع آمده است. |
| **أَضْعَفَ** | ضعیف کرد | - | |
| **الإعمار** | آباد کردن | - | فعل ماضی: **أَعْمَرَ** |
| **التطوير** | بهینه‌سازی | - | |
| **الدؤوب** | با پشتکار | - | |
| **انْهَدَمَ** | ویران شد | - | |
| **كَسَبَ** | به دست آورد | - | |
| **سَهَّلَ** | آسان کرد | متضاد: **صَعْبَ** | |
| **المجال** | زمینه | جمع: **المجالات** | |
| **اهتم** | اهتمام ورزید | مضارع: **يَهْتَمُ** | |
| **الأهل** | شایسته | - | |
| **التقنية** | فناوری (تکنیک) | - | |
| **الأنفاق** | تونلها | مفرد: **النَّفَق** | |
| **القنوات** | کانالها | مفرد: **القناة** | مانند کانال آب |
| **الْمَناجم** | معادن | مفرد: **الْمَنْجَم** | |
| **التلال** | تپه‌ها | مفرد: **التل** | |
| **السهول** | دشتها | مفرد: **السَّهْل** | |
| **التحویل** | دگرگونی | - | |
| **الطُّن** | تُن | جمع: **الْأَطنان** | واحد وزن |
| **خَيْبَةُ الأَمل** | ناامیدی | متضاد: **الرجاء** | |
| **الشَّقَ** | شکافتن | فعل ماضی: **شَقَّ** | |
| **أَفاد** | سود رساند | مضارع: **يُفيد** | |
| **أَقْبَلَ عَلَى** | به ... روی آورد | - | |
| **الصَّالِحَةُ للزراعة** | قابل کشت | - | |
| **نَشَرَ** | پخش کرد | - | |
| **الأنحاء** | سمت‌ها، سوها | مفرد: **النَّحْو** | |
| **حَدَّدَ** | مشخص کرد | - | |
| **تم** | انجام شد، کامل شد | مضارع: **يتم** | فعل مجهول |
| **صحح** | تصحیح کرد | - | |
| **الفيزياء** | فیزیک | - | |
| **قناةُ بَنَما** | کانال پاناما | - | |
| **جُلْبُ شَعيرة** | پوست جویی | - | |
| **السويد** | سوئد | - | |
| **الفرنسية** | زبان فرانسوی | - | |
| **الشعير** | جو | - |
**نکتهٔ مهم:** برخی کلمات مانند "جُلْبُ شَعيرة" و "الفرنسية" مربوط به متن درس هستند و در بخش واژگان آمده‌اند.
