قواعد: استثناء
اخْتَبِرْ نَفْسَكَ. تَرْجِمْ ما يَلي، ثُمَّ عَيِّنِ الْمُستَثنى وَ الْمُستَثنى مِنهُ.
١- ... كُلُّ شَيْءٍ هَالِكُ إِلَّا وَجْهَهُ ... القصص: ۸۸
٢- فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُم أَجْمَعُونَ إِلَّا إِبليسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ) ص: ٧٣ و ٧٤
٣- كُلُّ عَيْنٍ باكيَةُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا ثَلاثَ أَعْيُنٍ : عَيْنُ سَهِرَتْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، وَعَيْنٌ غُضَتْ عَنْ مَحارِمِ اللهِ، وَعَيْنُ فَاضَتْ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ رَسُولُ اللهِ ﷺ
٤- كُلُّ وعاء يَضِيقُ بِما جُعِلَ فِيهِ إِلَّا َوعاءَ الْعِلْمِ فَإِنَّهُ يَتَّسِعُ بِهِ الْإِمَامُ عَلَيَّ
٥- كُلُّ شَيْءٍ يَرْخُصُ إِذا كَثُرَ إِلَّا الْأَدَبَ؛ فَإِنَّهُ إِذَا كَثْرَ غَلَا . مَثَلٌ عَرَبِيٌّ
٦- لا تَعْلَمُ زَميلاتي اللُّغَةَ الْفَرَنسِيَّةَ إِلَّا عَطِيَّةَ.
٧- حَلَّ الطَّلَابُ مَسائِلَ الرِّياضيّاتِ إِلَّا مَسأَلَةً.
**واژه‌نامهٔ مربوط به استثناء:**
سَهِرَ : بیدار ماند
غَضَّ عَيْنَهُ : چشم بر هم نهاد
فَاض : روان شد
الْخَشْيَة : پروا
الْوِعاء : ظرف
ضَاق : تنگ شد
اتَّسَعَ : فراخ شد
رَخُصَ : ارزان شد
غَلا : گران شد
پاسخ و معنی قواعد (استثناء) درس سوم عربی دوازدهم
**استثناء** (به فارسی: جدا کردن/مستثنی کردن) به حالتی گفته می‌شود که حکمی را برای تمام کلمات قبل از **«إِلّا»** (مستثنی‌منه) ثابت کنیم، اما آن را از کلمهٔ بعد از «إلّا» (**مستثنی**) سلب نماییم. در ترجمه، «إِلّا» به معنی **«مگر»** یا **«به جز»** است.
| شماره | عبارت عربی | ترجمه فارسی | المستثنى منه (مستثنی شده از آن) | المستثنى (جدا شده) |
| :---: | :--- | :--- | :---: | :---: |
| ۱ | ... كُلُّ شَيْءٍ هَالِكُ إِلَّا **وَجْهَهُ** ... | **همه‌چیز** نابودشونده است، **مگر** ذات او. | **كُلُّ شَيْءٍ** | **وَجْهَهُ** |
| ۲ | فَسَجَدَ **الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُم أَجْمَعُونَ** إِلَّا **إِبليسَ** ... | پس **همگی فرشتگان** سجده کردند، **مگر ابلیس** ... | **الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُم أَجْمَعُونَ** | **إِبليسَ** |
| ۳ | **كُلُّ عَيْنٍ** بَاكِيَةُ ... إِلَّا **ثَلَاثَ أَعْيُنٍ** | **هر چشمی** در روز قیامت گریان است، **مگر سه چشم**... | **كُلُّ عَيْنٍ** | **ثَلَاثَ أَعْيُنٍ** |
| ۴ | **كُلُّ وِعَاءٍ** يَضِيقُ بِما جُعِلَ فِيهِ إِلَّا **وِعَاءَ الْعِلْمِ** | **هر ظرفی** با آنچه در آن قرار داده شود، تنگ می‌شود، **مگر ظرف دانش**. | **كُلُّ وِعَاءٍ** | **وِعَاءَ الْعِلْمِ** |
| ۵ | **كُلُّ شَيْءٍ** يَرْخُصُ إِذا كَثُرَ إِلَّا **الْأَدَبَ** | **همه‌چیز** وقتی زیاد شود، ارزان می‌شود، **مگر ادب**. | **كُلُّ شَيْءٍ** | **الْأَدَبَ** |
| ۶ | لا تَعْلَمُ **زَمِيلاتِي** اللُّغَةَ الْفَرَنسِيَّةَ إِلَّا **عَطِيَّةَ** | **هیچ‌یک از هم‌کلاسی‌هایم** زبان فرانسه را بلد نیستند، **مگر عَطِيَّة**. | **زَمِيلاتِي** | **عَطِيَّةَ** |
| ۷ | حَلَّ **الطَّلَابُ مَسائِلَ الرِّياضيّاتِ** إِلَّا **مَسأَلَةً** | **دانش‌آموزان مسائل ریاضی** را حل کردند، **مگر یک مسئله**. | **مَسَائِلَ الرِّيَاضِيَّاتِ** | **مَسْأَلَةً** |
---
